Woord bij de herdenking van de gevallenen op 4 mei 2015

 
De tijd gaat verder,

Vanavond, op 4 mei 2015, staan we enkele minuten stil in de tijd . Straks is het zover, de tijd lijkt even stil te staan of in elk geval langzaam voorbij te gaan. Herdenkende, ervaren we het langzame wegtikken van de minuten. We worden er op een avond als deze extra bij betrokken maar vanavond nemen we even de tijd om stil te staan bij iets dat 70 jaar geleden is.

De tijd gaat verder, dat wil ook zeggen dat de rij van jaren, die achter ons liggen steeds langer wordt. En daar tegenover staat dat de herinneringen in het voorbij gaan van de jaren ook steeds langer en helderder worden.

Morgen is het bevrijdingsdag. Nederland staat stil bij de Tweede Wereldoorlog en het einde van de Duitse bezetting. Dat einde van de bezetting is nu reeds 70 jaar geleden.

Is dat wel lang geleden ? Eigenlijk niet. Maar, de generatie, die de oorlog meemaakte en ook weet wat ze herdenken, die gaat verdwijnen. Voorlopig zijn er echter nog genoeg mensen die feiten verhalen, waarnaar we ademloos luisteren. Maar we zullen er voor moeten waken dat dit herdenken niet verloren mag gaan.
Ook wanneer de laatste getuige is overleden, dan nog zal de herdenking haar kracht moeten behouden. De oorlog was schokkend en de veranderingen ingrijpend. Niemand mag dat vergeten.

Bij een gedenkdag zoals vandaag, gaat het om mensen die verschrikkingen leden en hun vlees en bloed opofferden. Wanneer wij dat op ons laten inwerken, kunnen we iets beseffen van de hoge prijs die voor de vrijheid moest worden betaald.
Het levensverhaal van mensen is ook het enige dat vandaag nog de volle aandacht trekt.

Vandaag is het 4 mei 2015 en ook nu zijn we weer op deze plaats bijeen gekomen om een moment stil te staan en om te herdenken in een tijd die steeds verder gaat. Stilstaan bij mensen, die in de Tweede Wereldoorlog hun leven hebben gegeven voor de vrijheid van ons allen.

Ons land werd bevrijd na vijf bange jaren waarin angst en terreur heersten en waarin men elke dag werd geconfronteerd met de dood. Bevrijd van het Duitse juk dat de mensen in hun greep hield. Als men om zich heen zag dan waren er overal ruïnes links en rechts. En dat vooral in de grote steden. Door de vele bombardementen lag bijna alles in puin. Het was een somber en een doods gezicht bij de aanblik
van de gevolgen van al die puinhopen. Het gaf een
troosteloze aanblik.
Vele grote steden waren dode steden geworden.
Ik heb eens gelezen over iemand die terug keerde naar zijn woonplaats, één van de grote steden. Zijn reactie was: dit is geen woonplaats meer maar een kerkhof van vernietiging en ellende. Een doodse aanblik.
Bij het verlaten van de stad zei de man: “Vrij te zijn is het mooiste wat we gekregen hebben”.

Een vader liep met zijn dochtertje ook door die stad. Het meisje kreeg van iemand een stukje chocolade. Er kwam een glimlach op haar mager gezichtje. De vader begon te huilen toen er iets tegen hem werd gezegd. Hij had weken lang in de kelder gezeten met zijn vrouw en dochtertje. Toen hij weer terugkwam was zijn huis verdwenen.
Het noorden van Nederland moest toen nog worden bevrijd.

Op 22 en 23 maart 1945 bracht koningin Wilhelmina een uitvoerig bezoek aan het bevrijde zuiden van Nederland.
In een toespraak in Eindhoven zei de koningin onder meer: Ik citeer :
“Eindelijk heb ik gevolg kunnen geven aan een
langgekoesterde wens, bevrijd Nederland te bezoeken en u allen weer te zien.
Gij zult u moeilijk kunnen voorstellen wat het voor mij betekent na bijna vijf jaren scheiding voor de eerste keer op vaderlandse bodem te vertoeven. Wij kunnen niet bijeen zijn zonder dat in ons de bede tot God stijgt om de bevrijding en spoedige verlossing uit nood en marteling van onderdrukte broeders en zusters in het noorden.”

De koningin nam na haar toespraak enige ogenblikken stilte in acht ter herdenking van de gevallenen.
Na nog een toespraak van de commissaris der koningin de heer van Oyen, werd spontaan het Wilhelmus ingezet . Het was een zeer ontroerend moment.

5 mei 1945 kwam ook in het noorden van Nederland de bevrijding. Een feestdag. Angst en terreur weken maar wat bleven er een wonden achter bij allen die het verlies van een geliefde aan de lijve hadden ondervonden. Het was lang niet overal feest in de harten van mensen.
Maar zoals ik reeds heb gezegd, de herinneringen staan ons misschien nog duidelijker voor de geest dan vorig jaar.

Op een avond als deze denken we ook aan hen vandaag de dag nog steeds of opnieuw in strijd gewikkeld zijn. Het lijkt wel dat de wereld op veel plaatsen in brand staat. Velen zijn op de vlucht. Doodsangsten worden uit gestaan. Er is weinig uitzicht. Alles ligt in puin. Gezinnen worden uit elkaar gerukt. Kinderen moeten mee het leger in. Kindsoldaten worden ze genoemd.

Op een avond als deze mogen we en kunnen we hen niet vergeten. Zij leven in een situatie dat wij ons niet kunnen voorstellen.
Ook zij hunkeren naar vrijheid die nog ver te zoeken is.

Kort na de bevrijding op 5 mei 1945 werd Nederland overvallen door de Indonesische kwestie. Er werd op gerekend dat het nog maanden zou duren voordat Nederlands-Indië zou zijn bevrijd van de Japanse bezetter. Oorlogsvrijwilligers werden opgeroepen om deel te nemen aan de strijd tegen Japan.
Maar toen op 15 augustus 1945 Japan capituleerde na de Amerikaanse atoomaanval op Hirosjima en Nagasaki was Nederlands-Indië nog niet bevrijd.

De militaire confrontatie die in de jaren na de capitulatie van Japan volgde heeft een zware tol geëist. Van al de uitgezonden militairen zijn 4751 jonge mannen niet weer in de vertrouwde familiekring teruggekeerd. Zij brachten het hoogste offer. Littekens werden geslagen bij familieleden, bij vrienden en dienstmaten. Littekens die nog steeds pijn doen en altijd voelbaar zullen blijven.
Littekens ook in Friesland, dat 157 zonen in Indonesië verloor. Littekens ook in ons goede dorp Tzum, die twee van de zestien jongens niet weer zagen terugkeren. Verdriet, pijn, verslagenheid om hem die men lief had en die men nooit weer zou zien. Stoelen, die altijd leeg zouden blijven.
Op een avond als deze worden we erbij bepaald,hoe groot het offer was dat zij hebben gebracht om voor ons de vrijheid te bewerkstelligen, die zij zelf niet hebben mogen beleven.

We staan hier bij het gedenkteken waarop de namen van twee van onze dorpsgenoten staan vermeld.

Wiebe Bruinsma was een van de Nederlandse militairen die kort na het begin van de Eerste Politionele Actie, op 21 juli 1947 om het leven kwam. Dat gebeurde tijdens een patrouilletocht in de omgeving van Pandakan. Hij raakte zwaargewond en overleed anderhalf uur later, ondanks toegediende bloedtransfusies. Na het bekend worden van zijn overlijden werden de volgende dag de klokken van de Hervormde Kerk in Tzum drie keer een half uur geluid.
Wiebe Bruinsma, die lid was van het muziekkorps “’Prijst den Heer”, eerst als trommelaar en later als trombonist, was er niet meer.
Straks in juli is het 68 jaar geleden dat deze 20 jarige Tzummer jongen zijn graf vond op het ereveld te Pandakan in Indonesië.

Lieuwe Greidanus meldde zich na de bevrijding in 1945 als oorlogsvrijwilliger om, zoals hij steeds weer zei, Indië te bevrijden. Hij ging met het Friese bataljon naar Indië. Uit zijn brieven die hij naar huis schreef viel op te maken dat het verblijf in dat verre land bepaald geen pretje was.
Hij kwam op 20 april 1946 om het leven, toen hij in de omgeving van Bandoeng, tijdens een vuurgevecht met Indonesiërs in het hoofd getroffen werd. Lieuwe was op slag dood.
Toen zijn vader Jan Greidanus het bericht kreeg van het overlijden van zijn oudste zoon, zei hij: “It hat Gods wil west dat Lieuwe sneuvele is en dêr moatte wy ús by dellizze”.
Lieuwe was 21 jaar oud en is op het ereveld te Bandoeng begraven.

Twee jongens, die het als hun plicht verstonden om in dienst van hun vaderland te strijden, zonder zelf te weten wat hun te wachten stond.
Jonge soldaten die in dat verre land de dood in de ogen hebben moeten zien. Voor hen beiden kwam er geen nieuwe dageraad op deze aarde, doch bij hun Vader in de hemel.

Maar door de strijd, die zij hebben gestreden, is wel duidelijk geworden dat al die 120.000 uitgezonden Nederlandse militairen vele duizenden mensen in Nederlands-Indië het leven hebben gered.
Onze jongens, die wij vanavond gedenken, hebben bescherming gegeven tegen het moorden en het plunderen van rondtrekkende bendes ! Hen is veel dank verschuldigd.

Daarom is het goed om vanavond hun namen te noemen in de aanwezigheid van familieleden en dorpsbewoners.
Zij verdienen onze blijvende aandacht en met hen allen die niet zijn teruggekeerd.

Wij gedenken vanavond al de slachtoffers uit de tweede Wereldoorlog en uit alle de oorlogen daarna, die hun leven hebben gegeven voor volk en vaderland.

Wij gedenken op deze plaats onze dorpsgenoot Wiebe Bruinsma, geboren 8 oktober 1926 te Tzum en overleden 21 juli 1947 te Pandakan.

Wij gedenken op deze plaats onze dorpsgenoot Lieuwe Greidanus, geboren 20 februari 1925 te Tzum en overleden op 20 april 1946 te Bandoeng.

Gedenk in Uw gedachten
dat zij hun leven gaven
en ver van hun verwanten
in de vreemde zijn begraven.

Bij het weg tikken van de tijd is het noemen van hun namen voor altijd het noemen waard.
Ik wil afsluiten met een gedicht

Eenmaal in het jaar
verklanken bronzen klokken
hun geluid als eerbiedig gebaar
voor hen, die duidelijk betrokken
raakten in een ongelijke strijd
voor het behoud van vrede en gerechtigheid.

Nederlands- Indië, historisch rijke grond,
werd het macabere strijdtoneel,
waar het vrijheidsverbond
in een lichtend harmonieus geheel
tussen mens en natuur kon gloren.
De macht van het kwaad kwam alles verstoren.

Honderden jonge levens werden geveld
in het hun opgelegde gevecht
tussen plicht en zinloos geweld.
Ook zij waren aan het leven gehecht.
Het vrijheidsideaal werd in bloed gesmoord.
Hun hulpgeroep werd niet meer gehoord…

De geschonden levens van weleer
liggen in dat verre land begraven.
Hoog in de bomen zingen vogels keer op keer
hun vrijheidsliederen weer.
Vrijheid, zij hebben het met hun leven betaald,
Daarom zijn hun namen voor altijd het noemen waard.


S. Greidanus

 

   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   

 

 

(C) Dorpsbelang Tzum